Council for Ligurian Linguistic Heritage

Ligurian Council

DEIZE

Italian-Ligurian (Genoese) dictionary

calare

intr.v.
  1. diminuire di livello, intensità o valore

    chinâ [kiˈnaː]

    cazze [ˈkazˑe]

    Examples

    di notte le temperature calano di un paio di gradi

    de neutte e temperatue chiñan de dötrei graddi

    il livello del fiume è calato di un metro dopo settimane senza pioggia

    o livello do sciumme o l’é chinou de un metro dòppo de settemañe sens’ægua

  2. diminuire di prezzo

    chinâ [kiˈnaː]

    chinâ de prexo [kiˈnaː de ˈpreːʒu]

    rebassâ [rebaˈsaː]

    Examples

    i prezzi sono calati del 30% dall’anno scorso

    i prexi en chinæ do 30% da l’anno passou

    la benzina non cala mai, anzi continua a salire

    a benziña a no chiña mai de prexo, ançi a monta delongo

  3. diminuire rispetto a una quantità originaria

    frazzâ [fraˈzaː]

    chinâ [kiˈnaː]

    Examples

    le riserve idriche sono calate a causa della siccità prolungata

    e reserve d’ægua son frazzæ apreuvo a-a longa seçia

tr.v.
  1. far scendere, abbassare

    asbasciâ [azbaˈʃaː]

    tiâ zu [ˈtjaː ˈzy]

    Examples

    il negoziante ha calato la saracinesca

    o butegâ o l’à asbasciou a sæxiña

    cala il cappuccio, non piove più

    tia zu o cappusso, no ceuve ciù

  2. rivolgere verso il basso

    chinâ [kiˈnaː]

    Examples

    appena mi vide, calò subito lo sguardo per l’imbarazzo

    comm’o m’à visto, o l’à chinou de ficco i euggi pe-a gena

    il giocatore ha calato la testa in segno di sconfitta e se n’è andato

    o zugou o l’à chinou a testa in segno de desfæta e o se n’é anæto

  3. rendere meno intenso

    ammermâ [amɛrˈmaː]

    asbasciâ [azbaˈʃaː]

    Examples

    hanno calato le luci nel cinema

    an ammermou e luxe into cine

  4. abbassare un oggetto per mezzo di una fune

    calummâ [kalyˈmaː]

    arriâ [aˈrjaː]

    Examples

    hanno calato il pianoforte dal balcone usando delle funi robuste

    an calummou o pianofòrte da-o poggiölo con de còrde rezzente

  5. abbassare una carta da gioco

    callâ [kaˈlaː]

    Examples

    ho calato il fante di picche

    ò callou o sbiro de spoæ

Multi-word expressions

Conjugations

ammermâ

Past part. ammermou

Ger. ammermando

Ind.
Pres.
  1. mi ammermo
  2. ti t’ammermi
  3. lê o/a l’ammerma
  4. niatri ammermemmo
  5. viatri ammermæ
  6. lô ammerman
Impf.
  1. mi ammermava
  2. ti t’ammermavi
  3. lê o/a l’ammermava
  4. niatri ammermavimo
  5. viatri ammermavi
  6. lô ammermavan
Fut.
  1. mi ammermiò
  2. ti t’ammermiæ
  3. lê o/a l’ammermià
  4. niatri ammermiemo
  5. viatri ammermiei
  6. lô ammermian
Subj.
Pres.
  1. che mi ammerme
  2. che ti t’ammermi
  3. che lê o/a l’ammerme
  4. che niatri ammermemmo
  5. che viatri ammermæ
  6. che lô ammerman
Impf.
  1. che mi ammermesse
  2. che ti t’ammermesci
  3. che lê o/a l’ammermesse
  4. che niatri ammermescimo
  5. che viatri ammermesci
  6. che lô ammermessan
Cond.
  1. mi ammermieiva/ammermiæ
  2. ti t’ammermiësci
  3. lê o/a l’ammermieiva/ammermiæ
  4. niatri ammermiëscimo
  5. viatri ammermiësci
  6. lô ammermieivan/ammermiæn
Imper.
  1. ammerma ti
  2. ch’o/a l’ammerme lê
  3. ammermemmo niatri
  4. ammermæ viatri
  5. ammerman lô
arriâ

Past part. arriou

Ger. arriando

Ind.
Pres.
  1. mi arrio
  2. ti t’arrii
  3. lê o/a l’arria
  4. niatri arriemmo/arriemo
  5. viatri arriæ
  6. lô arrian
Impf.
  1. mi arriava
  2. ti t’arriavi
  3. lê o/a l’arriava
  4. niatri arriavimo
  5. viatri arriavi
  6. lô arriavan
Fut.
  1. mi arriò
  2. ti t’arriæ
  3. lê o/a l’arrià
  4. niatri arriemo
  5. viatri arriei
  6. lô arrian
Subj.
Pres.
  1. che mi arrie
  2. che ti t’arrii
  3. che lê o/a l’arrie
  4. che niatri arriemmo/arriemo
  5. che viatri arriæ
  6. che lô arrian
Impf.
  1. che mi arriesse
  2. che ti t’arriesci
  3. che lê o/a l’arriesse
  4. che niatri arriescimo
  5. che viatri arriesci
  6. che lô arriessan
Cond.
  1. mi arrieiva/arriæ
  2. ti t’arriësci
  3. lê o/a l’arrieiva/arriæ
  4. niatri arriëscimo
  5. viatri arriësci
  6. lô arrieivan/arriæn
Imper.
  1. arria ti
  2. ch’o/a l’arrie lê
  3. arriemmo/arriemo niatri
  4. arriæ viatri
  5. arrian lô
asbasciâ

Past part. asbasciou

Ger. asbasciando

Ind.
Pres.
  1. mi asbascio
  2. ti t’asbasci
  3. lê o/a l’asbascia
  4. niatri asbascemmo
  5. viatri asbasciæ
  6. lô asbascian
Impf.
  1. mi asbasciava
  2. ti t’asbasciavi
  3. lê o/a l’asbasciava
  4. niatri asbasciavimo
  5. viatri asbasciavi
  6. lô asbasciavan
Fut.
  1. mi asbasciò
  2. ti t’asbasciæ
  3. lê o/a l’asbascià
  4. niatri asbasciemo
  5. viatri asbasciei
  6. lô asbascian
Subj.
Pres.
  1. che mi asbasce
  2. che ti t’asbasci
  3. che lê o/a l’asbasce
  4. che niatri asbascemmo
  5. che viatri asbasciæ
  6. che lô asbascian
Impf.
  1. che mi asbascesse
  2. che ti t’asbascesci
  3. che lê o/a l’asbascesse
  4. che niatri asbascescimo
  5. che viatri asbascesci
  6. che lô asbascessan
Cond.
  1. mi asbascieiva/asbasciæ
  2. ti t’asbasciësci
  3. lê o/a l’asbascieiva/asbasciæ
  4. niatri asbasciëscimo
  5. viatri asbasciësci
  6. lô asbascieivan/asbasciæn
Imper.
  1. asbascia ti
  2. ch’o/a l’asbasce lê
  3. asbascemmo niatri
  4. asbasciæ viatri
  5. asbascian lô
callâ

Past part. callou

Ger. callando

Ind.
Pres.
  1. mi callo
  2. ti ti calli
  3. lê o/a calla
  4. niatri callemmo
  5. viatri callæ
  6. lô callan
Impf.
  1. mi callava
  2. ti ti callavi
  3. lê o/a callava
  4. niatri callavimo
  5. viatri callavi
  6. lô callavan
Fut.
  1. mi calliò
  2. ti ti calliæ
  3. lê o/a callià
  4. niatri calliemo
  5. viatri calliei
  6. lô callian
Subj.
Pres.
  1. che mi calle
  2. che ti ti calli
  3. che lê o/a calle
  4. che niatri callemmo
  5. che viatri callæ
  6. che lô callan
Impf.
  1. che mi callesse
  2. che ti ti callesci
  3. che lê o/a callesse
  4. che niatri callescimo
  5. che viatri callesci
  6. che lô callessan
Cond.
  1. mi callieiva/calliæ
  2. ti ti calliësci
  3. lê o/a callieiva/calliæ
  4. niatri calliëscimo
  5. viatri calliësci
  6. lô callieivan/calliæn
Imper.
  1. calla ti
  2. ch’o/a calle lê
  3. callemmo niatri
  4. callæ viatri
  5. callan lô
calummâ

Past part. calummou

Ger. calummando

Ind.
Pres.
  1. mi calummo
  2. ti ti calummi
  3. lê o/a calumma
  4. niatri calummemmo
  5. viatri calummæ
  6. lô calumman
Impf.
  1. mi calummava
  2. ti ti calummavi
  3. lê o/a calummava
  4. niatri calummavimo
  5. viatri calummavi
  6. lô calummavan
Fut.
  1. mi calummiò
  2. ti ti calummiæ
  3. lê o/a calummià
  4. niatri calummiemo
  5. viatri calummiei
  6. lô calummian
Subj.
Pres.
  1. che mi calumme
  2. che ti ti calummi
  3. che lê o/a calumme
  4. che niatri calummemmo
  5. che viatri calummæ
  6. che lô calumman
Impf.
  1. che mi calummesse
  2. che ti ti calummesci
  3. che lê o/a calummesse
  4. che niatri calummescimo
  5. che viatri calummesci
  6. che lô calummessan
Cond.
  1. mi calummieiva/calummiæ
  2. ti ti calummiësci
  3. lê o/a calummieiva/calummiæ
  4. niatri calummiëscimo
  5. viatri calummiësci
  6. lô calummieivan/calummiæn
Imper.
  1. calumma ti
  2. ch’o/a calumme lê
  3. calummemmo niatri
  4. calummæ viatri
  5. calumman lô
chinâ

Past part. chinou

Ger. chinando

Ind.
Pres.
  1. mi chiño
  2. ti ti chiñi
  3. lê o/a chiña
  4. niatri chinemmo
  5. viatri chinæ
  6. lô chiñan
Impf.
  1. mi chinava
  2. ti ti chinavi
  3. lê o/a chinava
  4. niatri chinavimo
  5. viatri chinavi
  6. lô chinavan
Fut.
  1. mi chiniò
  2. ti ti chiniæ
  3. lê o/a chinià
  4. niatri chiniemo
  5. viatri chiniei
  6. lô chinian
Subj.
Pres.
  1. che mi chiñe
  2. che ti ti chiñi
  3. che lê o/a chiñe
  4. che niatri chinemmo
  5. che viatri chinæ
  6. che lô chiñan
Impf.
  1. che mi chinesse
  2. che ti ti chinesci
  3. che lê o/a chinesse
  4. che niatri chinescimo
  5. che viatri chinesci
  6. che lô chinessan
Cond.
  1. mi chinieiva/chiniæ
  2. ti ti chiniësci
  3. lê o/a chinieiva/chiniæ
  4. niatri chiniëscimo
  5. viatri chiniësci
  6. lô chinieivan/chiniæn
Imper.
  1. chiña ti
  2. ch’o/a chiñe lê
  3. chinemmo niatri
  4. chinæ viatri
  5. chiñan lô
frazzâ

Past part. frazzou

Ger. frazzando

Ind.
Pres.
  1. mi frazzo
  2. ti ti frazzi
  3. lê o/a frazza
  4. niatri frazzemmo
  5. viatri frazzæ
  6. lô frazzan
Impf.
  1. mi frazzava
  2. ti ti frazzavi
  3. lê o/a frazzava
  4. niatri frazzavimo
  5. viatri frazzavi
  6. lô frazzavan
Fut.
  1. mi frazziò
  2. ti ti frazziæ
  3. lê o/a frazzià
  4. niatri frazziemo
  5. viatri frazziei
  6. lô frazzian
Subj.
Pres.
  1. che mi frazze
  2. che ti ti frazzi
  3. che lê o/a frazze
  4. che niatri frazzemmo
  5. che viatri frazzæ
  6. che lô frazzan
Impf.
  1. che mi frazzesse
  2. che ti ti frazzesci
  3. che lê o/a frazzesse
  4. che niatri frazzescimo
  5. che viatri frazzesci
  6. che lô frazzessan
Cond.
  1. mi frazzieiva/frazziæ
  2. ti ti frazziësci
  3. lê o/a frazzieiva/frazziæ
  4. niatri frazziëscimo
  5. viatri frazziësci
  6. lô frazzieivan/frazziæn
Imper.
  1. frazza ti
  2. ch’o/a frazze lê
  3. frazzemmo niatri
  4. frazzæ viatri
  5. frazzan lô
rebassâ

Past part. rebassou

Ger. rebassando

Ind.
Pres.
  1. mi rebasso
  2. ti ti rebassi
  3. lê o/a rebassa
  4. niatri rebassemmo
  5. viatri rebassæ
  6. lô rebassan
Impf.
  1. mi rebassava
  2. ti ti rebassavi
  3. lê o/a rebassava
  4. niatri rebassavimo
  5. viatri rebassavi
  6. lô rebassavan
Fut.
  1. mi rebassiò
  2. ti ti rebassiæ
  3. lê o/a rebassià
  4. niatri rebassiemo
  5. viatri rebassiei
  6. lô rebassian
Subj.
Pres.
  1. che mi rebasse
  2. che ti ti rebassi
  3. che lê o/a rebasse
  4. che niatri rebassemmo
  5. che viatri rebassæ
  6. che lô rebassan
Impf.
  1. che mi rebassesse
  2. che ti ti rebassesci
  3. che lê o/a rebassesse
  4. che niatri rebassescimo
  5. che viatri rebassesci
  6. che lô rebassessan
Cond.
  1. mi rebassieiva/rebassiæ
  2. ti ti rebassiësci
  3. lê o/a rebassieiva/rebassiæ
  4. niatri rebassiëscimo
  5. viatri rebassiësci
  6. lô rebassieivan/rebassiæn
Imper.
  1. rebassa ti
  2. ch’o/a rebasse lê
  3. rebassemmo niatri
  4. rebassæ viatri
  5. rebassan lô
tiâ

Past part. tiou

Ger. tiando

Ind.
Pres.
  1. mi tio
  2. ti ti tii
  3. lê o/a tia
  4. niatri tiemmo/tiemo
  5. viatri tiæ
  6. lô tian
Impf.
  1. mi tiava
  2. ti ti tiavi
  3. lê o/a tiava
  4. niatri tiavimo
  5. viatri tiavi
  6. lô tiavan
Fut.
  1. mi tiò
  2. ti ti tiæ
  3. lê o/a tià
  4. niatri tiemo
  5. viatri tiei
  6. lô tian
Subj.
Pres.
  1. che mi tie
  2. che ti ti tii
  3. che lê o/a tie
  4. che niatri tiemmo/tiemo
  5. che viatri tiæ
  6. che lô tian
Impf.
  1. che mi tiesse
  2. che ti ti tiesci
  3. che lê o/a tiesse
  4. che niatri tiescimo
  5. che viatri tiesci
  6. che lô tiessan
Cond.
  1. mi tieiva/tiæ
  2. ti ti tiësci
  3. lê o/a tieiva/tiæ
  4. niatri tiëscimo
  5. viatri tiësci
  6. lô tieivan/tiæn
Imper.
  1. tia ti
  2. ch’o/a tie lê
  3. tiemmo/tiemo niatri
  4. tiæ viatri
  5. tian lô