Peo Baccin (1940)

Nasciuo à Saña, o l’à mostrou pe trenteçinqu’anni inte scheue elementare, in cortivâ a pascion pe l’osservaçion natualistica e botanica in particolâ e in exitâ a competensa aquistâ, in ciù che a-i seu allevi, inte di articoli in sce de reviste, conferense, leçioin a-e Unitre de Saña e do Finâ. O l’à conlaboou a-a redaçion do volummetto Alberi a Savona e o l’à pubricou o libbro Orchidee spontanee della provincia di Savona, fruto d’unna reçerca de vint’anni. O l’à studdiou o parlâ de l’introtæra ligure, parlou in famiggia, do quæ o l’à compilou un diçionaio, e dapeu o l’à deuviou, à partî da-o 2004, pe contâ in versci o travaggio, o giamin, i patimenti do poæ e da moæ e do seu mondo paisan. O scrive ascì in italian, con sarsî i strazetti da natua, da memöia e di affetti e in beuttâ unn’euggiâ solidale verso i oppresci, i pestissæ, i ascordæ. O l’à pubricou e cheuggeite Di quei giorni (premio al vincitore de «Il Golfo», 2009) e Nei binari del tempo (premio al vincitore di «Voci 2010», Mestre Circolo IPLAC). De seu euvie son inseie inte ben ben de antologie e quarche poexia in ligure a l’é sciortia in sciâ revista letteräia Resine, n.124/2010. Do 2012 l’é stæto pubricou a cheuggeita de poexie dialettale U’m parlova me pore Mi parlava mæ poæ, premmio a-o vinçitô do concorso «Gens Vibla» de Marsciano. A-i 2 de dexembre 2012 gh’é stæto assegnou à Ciavai, da l’Assoçiaçion «O Castello», o «Premmio a-a carrea» pe-a poexia dialettale. Do dexembre 2013 o l’à pubricou in proprio unna segonda cheuggeita in vernacolo E ciü a ’n dumand, premmiâ do 2016 a-o concorso «Gens Vibia». Do settembre 2018 l’é stæto pubricou o libbretto Nel mio tempo, vinçitô do concorso «Il fantasmino d’oro». In ciù de atri nomeroxi reconoscimenti, o l’à ottegnuo o primmo premmio inte 115 concorsci letteräi.

Eŕ mé dialèt

Mé poŕe e me moŕe i parlovan dialèt.
L’è ’pó gŕéż e gŕuscé, cume ŕa vita
ch’ a brüxa i agni żuni, quand u s’mangia
cu’ŕ pan e u siù ŕa špeŕanza a u dumàn.
Mi a ne’l dŕuvova moi. Ovŕa l’è tordi
a di quel ch’a duveiva ai méi chi son
ża partìi da l’ǜrtima štaziòn.
Ma si pöŕan šcuteme, mi a vureisa
parleje in pó, an dialèt du só paiś,
dŕa tera ch’i purtovan an t’eŕ cö
e feme cuntè ancuŕa, ch’a n’è šcŕicia,
ŕa štóŕia dŕa miśéŕia moi finìa
deŕ cuntadîn ch’u tŕavaja an giurnò,
di arneixi dŕa fatiga, eŕ fer, l’ancuiża,
deŕ fen siò d’l’oŕba a seiŕa, du süŕót,
deŕ ferle a liè ŕ fascîne, deŕ caštagne
da coj cu’ŕ die apzìe dŕenta aŕ rize.
Mi a cŕed ch’u sèia pŕópi eŕ mé dialèt,
na šcuverta tardiva dŕa me reix,
e a vöj pŕuvè a marcè, cun pasci gŕévi,
an s’ŕa štŕo di méi vegi, deŕ mé mond.

J’an pers eŕ föje

Chi conosce e föto do Baccin che piggian scioe, ciante, bestiete da nòstra region, o sa che o mæximo intento de ste poexie o ghe dà vitta, unna mæxima cua e attension affettosa verso di aspeti da natua che l’umanitæ inta sprescia e l’indifferensa a l’é portâ à trascuâ.

J’an pers eŕ föje u só cuŕù dŕa pŕüma,
son vnuje gione, ruse e in pó maròn,
i cażan żü ciǜ lgéŕe d’ina ciüma,
pöi i van a mügese ant’î cantòn.

E u deštîn d’l’óm u smija quel dŕa föja,
che ŕ’vent dŕa vita u pórta a ŕa só fîn,
anche s’u dix ch’u’n’ova pŕópi vöja,
u’l cumpagna a ŕa pórta cian cianîn.

Salüta fîn che t’pö, fîn che t’é viv,
eŕ cascîne, i töi bŕichi, eŕ blö du zé,
ch’u manca póc e pöi suma a l’ariv
e a n’puruma votese turna ’ndré.

L’oŕba e ŕ’ caŕè du su i t’son amixi,
eŕ cŕavete i te špetan sempŕe lì
cun j’ögi tüci atenti a quel che t’dixi,
e i n’san che u tó parlè l’è ża finì.

U m’ parlova mé poŕe

O l’à scrito l’Autô in propòxito de sta poexia e da seu deçixon de deuviâ o ligure: «Quande mæ poæ o stava pe lasciâme, ò pensou de “cheugge” e poule do seu dialetto, unna parlâ ligure de l’Otrazovo savoneise, con de caratteristiche despæge da-o zeneise da còsta. Pe trascrivilo ò deuviou unna grafia fonetica, tanto da consentî unna lettua ciù vertadea che se pòsse. Dòppo ch’aiva compilou un curto diçionaio, mæ poæ o se n’é anæto. Pe arregordâlo e dîghe comme ghe voeiva ben, ò scrito U m’parlova mé poŕe unna curta poexia into seu parlâ, donde me figuava che lê o me contesse a seu vitta. Ò scrito ancon e me paiva de dâ voxe à sta mainea no solo à mæ poæ e mæ moæ, a-i antenati, ma à tutta unna communitæ, che e seu poule avanti de oua se perdeivan into vento».

U m’parlova mé poŕe, an sógn, l’otŕéŕi,
malinconicu, e u diva cian cianîn…
«Mi a son andò e son reštoi i öxéi
a sotè ’nt’u giardîn, ŕa caštagneta
quand u fa pŕópi fŕeğ e tüci i merli
a zeŕchè ŕa maŕenda lażǜ ’nt’l’eŕba.
An t’u sciǜm növan ânie gianche e neiŕe
e an s’ŕa riva eŕ lajâze, ciǜme a fešta,
i s’dumandan: “Quel óm ch’u vniva sempŕe,
u n’vardova cun i ögi lüštŕi e u n’dova
in salǜt cun ŕa man, u se n’veg ciǜ?”
Ciante e pŕoi, föje e béštie e l’anviagese
dl’eva ant’u sciüm, eŕ nivuŕe, ŕa fióca,
l’üva e i fônżi d’utubŕ l’éŕa eŕ mé mond.
Eŕ mei ch’a j’ö ciantò lasǜ ai Bażâgni
l’è ancuŕa viv, ma veğ, e bele meiŕe
un n’an fa pŕópi ciǜ. Mi a son andò
e a j’ö lasciò ben póc, in fij, in név,
na nux, dui campi, eŕ ben ch’a j’ö zeŕcò
d’fe a coŕcûn, reŕi amixi… E adès, ciǜ niênte».

Ŕa gent a pasa…

L’è sto suvr’an šcaŕîn davanti a u Dóm.
Ŕa gent ch’a pasa a l’vorda: l’è ’n póvŕ’óm
L’è sto suvr’an šcaŕîn davanti a u Dóm.
ch’u s’mangia ’n tóc e’d’pan e ’n pó d’fuŕmağ.
L’a na giaca ch’u smija in špuventağ,
eŕ bŕoje fŕüšte e šcoŕpe da suŕè,
na bursa, dui sacheti, d’otŕ u n’j’è.
Posoia an tera, na cupeta a ciama
dui citi peŕ catese in gót e’d vîn
peŕ šcodese, ch’a n’uma ciǜ ŕa sciama
deŕ fuŕiè o dŕa štiva lì davxîn.
U m’sota a i ögi tüta queŕa gent,
ch’a partiva an miśéŕia daŕ paiś
a zeŕchè ŕa limóxina luntan
e a dumandova sul in tóc e’d’pan.
Son pasoi zent agni e ancuŕa zent,
mi a vord s’póvŕ’óm e a son pŕópi d’l’aviś,
ch’a duvŕeisman penseje in po’ in mumènt
e a tüci i póvŕi feje in monümènt.
Ŕa gent a vorda e a pasa, a sera eŕ cö,
pöi a va ’n géxa, a pŕeghè cósa, a ’n sö.
Suvŕa ŕa pórta ŕa moŕe du Sgnù
a pŕéga pŕi cŕištiagni senza amǜ.